Prawidłowa komunikacja – jak o nią zadbać?

Czy zdarza Ci się myśleć czasem:

 „Czuję się  niezrozumiana/y”  

„Trudno mi porozumieć się z partnerem/ przyjaciółmi/ szefem/ współpracownikami”

„Nie umiem przedstawić swoich myśli, potrzeb, uczuć, pragnień” ?

Podobne odczucia miewa wielu ludzi. Zdaje im się, że mówią wyraźnie, zrozumiale, a jednak ich przekaz nie trafia do innych tak, jak by tego chcieli. W dużej mierze odpowiada za to umiejętność komunikowania się.

Mogłoby się zdawać, że umiejętność komunikowania się to jedna z najprostszych umiejętności, w końcu od urodzenia uczymy się mówić. Jednak komunikacja to coś więcej, niż tylko wypowiadanie słów.

Komunikacja to przekazywanie sobie nawzajem informacji. Używamy w tym celu sygnałów werbalnych (słów), ale i niewerbalnych, takich  jak gesty, mimika, ton głosu, postawa ciała.

Komunikacja pozwala nam:

• wyrazić swoje oczekiwania i potrzeby;
• zaprezentować siebie jako osobę;
• wymienić informacje;
• uzyskać wsparcie i pomoc;
• dokonać ustaleń;
• zaspokoić potrzeby swoje i bliskich.

Dzięki prawidłowemu komunikowaniu się ludzie nabierają do siebie zaufania, mogą realizować wspólne cele, uczą się szacunku do siebie nawzajem. Satysfakcjonujące porozumiewanie się jest zatem ważne dla naszego zdrowia psychicznego.

 Problemy w komunikacji

Nie zawsze jednak jest to takie proste. Czasem mimo najszczerszych chęci, prawidłowa komunikacja nastręcza nam wiele problemów. Zdarza się, że pomiędzy tym, co chce przekazać nadawca komunikatu, a tym, co otrzymuje odbiorca, wkradają się tzw. szumy komunikacyjne, czyli bariery utrudniające prawidłowe rozumienie się. Są niczym filtr, przez który przechodzi komunikat, nim trafi do odbiorcy. Często wymienianymi barierami komunikacyjnymi są:

• różnice kulturowe,
• stereotypy,
• koncentracja na wybranych fragmentach wypowiedzi,
• samopoczucie,
• generalizowanie,
• ocenianie.

A co wtedy, gdy nie potrafisz wyrazić swoich potrzeb? Możliwe, że zaczynasz krzyczeć, by być usłyszanym i lepiej zrozumianym. Może wymuszasz na innych, by zrobili dokładnie to, czego oczekujesz. A może trudno Ci mówić o swoich uczuciach i chowasz je głęboko w sobie. Tłamsisz i próbujesz je zagłuszyć? Chciałbyś bronić swoich granic, jednak nie wiesz, jak to robić? Pozwalasz innym wchodzić ci na głowę?

Możliwe, że świetnie radzisz sobie w pracy, ale w domu trudno ci dbać o siebie. Lub odwrotnie,  wśród bliskich ci osób potrafisz asertywnie zaznaczyć swoje granice, ale poza domem nie jest to dla ciebie takie łatwe. Trudności w komunikacji odbijają się na całym naszym życiu. Mogą prowadzić do nieporozumień, kłótni lub problemów natury emocjonalnej.

Z czym najczęściej mierzą się osoby, które mają trudności w komunikacji? Zauważyłam, że najczęściej występujące problemy to postawa uległa lub agresywna. W jaki sposób przejawia się każda z tych postaw?

POSTAWA ULEGŁA

Postawa uległa to taka, w której ktoś zamyka się w sobie i nie prezentuje innym swojego zdania. Opinie innych ludzi są dla takiej osoby ważniejsze niż swoje własne. Uległość może prowadzić do ucieczki, np. przed konfrontacją. W efekcie osoba uległa woli przyjąć cudzy pogląd, niż skonfrontować się z rozmówcą i zaprezentować swój punkt widzenia. Niejednokrotnie ma to związek z brakiem poczucia własnej wartości, wyuczonym schematem podporządkowania się, obawą przed utratą aprobaty ze strony innych lub lękiem wobec tego, jak mogą zachować się ludzie.

Uległość w kontaktach z ludźmi może mieć wpływ na to, jak będą nas traktować inni oraz jak będziemy postrzegać siebie. Ciągłe podporządkowywanie się, brak dbania o siebie może sprawić, że nasze poczucie własnej wartości jeszcze bardziej zmaleje. Możemy odczuwać lęk, złość, frustrację. Złość, która rośnie, może przerodzić się w wybuchy agresji. Możemy tracić szacunek do siebie. Ludzie mogą zacząć nas wykorzystywać.

POSTAWA AGRESYWNA

Kolejna postawa, która jest szkodliwa to agresja. Komunikacja agresywna opiera się na założeniu: „Jeśli myślisz inaczej niż ja, to znaczy, że jesteś głupi”.  Osoba agresywna nie słucha innych, podejmuje decyzje, nie uwzględniając nikogo, nie liczy się z odczuciami innych ludzi, może krzyczeć na innych, używać wulgaryzmów, nie myśląc o tym, co ktoś czuje czy myśli.

Agresja może pojawić się na skutek:

• braku pewności siebie;
• chęci zwrócenia na siebie uwagi lub zademonstrowania swojej władzy;
• obawy, że nie otrzyma się tego, czego się chce;
• trudności w rozładowaniu emocji.

Postawa agresywna może powodować szkody w kontaktach z innymi ludźmi, ale też z samym sobą. Może przyczynić się do konfliktów z innymi, ośmieszania się, pojawienia się stresu, może spowodować utratę szacunku do siebie i innych. Często prowadzi również do przemocy.

Najkorzystniejszym stylem komunikacji jest asertywność. Komunikacja asertywna polega na szanowaniu siebie i innych.

Osoba asertywna potrafi dostosować się do sytuacji, dbając przy tym o siebie. Broni swoich praw, ale uwzględnia również prawa innych osób. Wierzy w siebie, żyje w zgodzie ze sobą. Więcej na temat asertywności omawiam w kolejnym artykule, do którego lektury już teraz Cię zachęcam.

Z czego wynikają te trudności w komunikacji? Czemu wybieramy określony styl komunikowania się? Przyczyn może być wiele. Może mieć to też związek z naszymi doświadczeniami z przeszłości, osobowością czy charakterem. Mogliśmy nauczyć się pewnego sposobu komunikowania się od bliskich, ważnych dla nas osób. Możemy mieć trudność z dostrzeganiem swoich emocji, regulowaniem ich we właściwy sposób, czujemy brak pewności siebie, mamy niskie poczucie własnej wartości. Może też po prostu nie znaliśmy innych metod komunikowania się.

Psychoterapia a właściwa komunikacja

To najczęstsze, ale nie jedyne powody. Aby poradzić sobie z tymi problemami, pomocą może okazać się psychoterapia. Wraz z psychoterapeutą możesz dotrzeć do źródeł swoich problemów, lepiej zrozumieć sposób, w jaki się komunikujesz (i dlaczego) i nauczyć się asertywności.

Poza terapią indywidualną możesz też skorzystać z psychoterapii grupowej, gdzie wspólnie z osobami, które mają podobne trudności, nauczysz się komunikacji w szacunku do siebie i innych.